Probiyotik ”yaşam için” anlamına gelen, antibiyotik teriminin anlamca karşıtı olan Yunanca kökenli bir kelimedir. Günümüzde beslenmemizdeki önemi açısından tanımlayacak olursak ‘mikroflorayı değiştirerek kullananın sağlığı üzerinde olumlu etki gösteren canlı, belirli mikroorganizmaları yeterli sayıda içeren ürün’ diyebiliriz. Canlıların üzerinde ya da içinde simbiyotik olarak yaşayan ve hastalık oluşturmayan mikroorganizmaların meydana getirdiği populasyona da ‘Mikroflora’ ya da ‘Microbiota’ denir.
Probiyotiklerin insanlık tarihinde ilk kullanımı M.Ö. 3000’li yıllara dayanmaktadır. Ancak, dünyanın en eski çömleklerinden birini değerlendiren moleküler arkeologlara göre, probiyotik mikroorganizmaların M.Ö. 7000’li yıllarda bile bira ve ekmek gibi gıdalarda mevcut olduğunu göstermişlerdir.
İnsanoğlu yaşamında bu probiyotiklerle ilk olarak anne karnında tanışır ve doğum sırasında anne florası ve çevrenin florası ile zenginleşir. Bebeklik döneminde de anne sütü desteği ile bu faydalı mikroorganizmaların vücudumuzdaki sayılarını arttırırız. İlerleyen yaşlarımızda da bu faydalı mikroorganizmaları içeren probiyotik besinleri tüketerek sağlıklı ve hastalıklara karşı dirençli bir yaşam sürebiliriz.
Peki bizlere bu kadar faydası olan probiyotik gıdalar nelerdir?
Probiyotik içeren besinlerin başında fermente süt ürünleri gelmektedir. Bunlar;
- Süt
- Yoğurt
- Kefir
- Ayran
- Kımız
Aynı zamanda probiyotik mikroorganizmalarla tahıl ürünleri de üretilebilmektedir. Ülkemizde bu tarz besinlere örnek verecek olursak;
- Tarhana
- Boza
- Şalgam
Fermente ürünlerden biri olan turşularda probiyotik mikroorganizmaları içermektedir. Bu besinlere en güzel örnek;
- Lahana turşusu
- Kornişon turşu
Örnek verdiğimiz bu ürünler doğal yollarla elde edilen besinlerdir. Günümüzde gelişen teknoloji ve gıda sanayisi ile birlikte probiyotik takviye ürünleri de piyasada bulunmaktadır. Bu ürünler çeşitli hastalıklarda kullanılmak üzere hekimler tarafından önerilmektedir.
Probiyotiklerin sağlık üzerine etkileri nelerdir?
İnsanın yalnızca sindirim sisteminde 500’den fazla bakteri türü mevcuttur. Bu bakterilerin kimisi zararlı kimisi ise yararlıdır. Sağlıklı bireylerde florada bulunan zararlı ve yararlı bakteriler denge halindedir. Yapılan çalışmalarda bu denge halinin değişiklikleri enfeksiyon, ödem ve otoimmün gibi hastalıklara yatkınlığı arttırdığı görülmüştür. Bizler vücudumuzdaki bu denge halini bozmayarak sağlıklı bir yaşam sürmeye çalışmaktayız. Bunun içinde vücudumuzdaki faydalı bakterilerin sayısını azaltmayarak bu dengeyi korumalıyız. İşte bu noktada probiyotik besinlerin etkisi büyüktür. İçerdiği faydalı bakteriler birçok yiyecek ve içecektekinden daha fazladır. Bu mikroorganizmaların sağlığa etkilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yiyeceklerin sindirilmesini kolaylaştırırlar.
- Bağışıklık sistemini güçlendirirler.
- Vücudumuzdaki vitaminlerin (K vit, biyotin, B12, niasin vb.) üretilmesini sağlarlar.
- İltihabi hastalıkların tedavisine katkı sağlar ve oluşmasını engellerler.
- Vücudumuzdaki zararlı maddelerin (toksinlerin) olumsuz etkilerini önlerler.
- Kansere yakalanma riskini azaltırlar.
- Yaşlanmayı geciktirirler.
- Bağırsak duvarını zararlı maddelerden koruyarak bağırsak geçirgenliğini azaltırlar.
- İshali önler ve tedavi eder.
- Cilt sağlığında olumlu etkileri vardır.
- Antibiyotiklere karşı dirençlidirler.
- Kabızlığı tedavi ederler.
- Kilo vermeye yardımcı olurlar.
- Böbrek taşlarının oluşumunu azaltırlar.
- İnek sütü alerjisi, egzama ve diğer alerjik hastalıklardan korunma ve tedavisinde oldukça etkilidirler.
- Depresyon halini azaltıcı etkileri vardır.
- Kalp hastalıklarının önlenmesinde yararlı etkiye sahiptirler.
Görüldüğü üzere probiyotik besinler insan sağlığında birçok etmen üzerinde rol oynamaktadır. Fakat bu sadece probiyotik besinleri tüketerek sağlık sorunlarımızı aşabileceğimiz anlamına gelmemektedir. Her sağlık sorunun tedavisi için öncelikle mutlaka alanında uzman bir hekime danışmamız gerekmektedir. Tedavimize destek niteliğinde de probiyotik gıdaları tüketebiliriz.
Sadece hastalık durumunda değil sağlıklı halimizde korumak ve devam ettirebilmek adına probiyotik gıdaları tüketmemizde fayda vardır.
Yararlanılan Kaynaklar:
Baysal, A., Beslenme., Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Hatipoğlu Kitabevi, Ankara, 2018
Balkış, Mustafa.<< Lise Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları, Probiyotik Süt Ürünleri Tüketim Sıklıkları ve Bilgilerinin Belirlenmesi: Kulu Örneği >> (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Ana Bilim Dalı Beslenme Eğitimi Bilim Dalı, 2011).
Yorumlar